Wijk Schansgehucht
Het Schansgehucht situeerde zich in de omgeving van de Nieuwe Schans (de huidige Schansstraat, Steenbergstraat, Karestraat, Kortestraat, een gedeelte van Halensestraat, van de Stationsstraat en van de Bovenstraat) en omvatte de volgende woningen: (*)
Nr. 1. Balthazar Berben, ° Schaffen 06/01/1776 - ♱ Zelem 12/03/1847, dagwerker van beroep en gehuwd met Maria Beets, ° Zelem 12/04/1781 - ♱ Zelem 08/09/1856.
Hun inwonende, nog ongehuwde kinderen: Joseph (35 j.) en Maria (23 j.), beiden eveneens dagwerk(st)er.
In de Atlas der Buurtwegen staat Balthazar Berben vermeld als eigenaar van dit huis dat gelegen was in de Vinnenhoek maar blijkbaar tot het Schansgehucht werd gerekend.
Nr. 2. Anselmus Vaes, geboren te Zelem op 13/06/1807 en er overleden op 02/08/1884, landbouwer van beroep en gehuwd met Theresia Guedens, geboren te Zelem op 11/03/1815 en er overleden op 23/12/1878.
Hun kinderen: Maria Stephanie (6 j.) en Carolus (3 j.). (*)
Andere inwonende: Ludovicus Troosters, 15 jaar en afkomstig uit Schaffen, koewachter.
Nr. 3. Petrus Enckels minor (*), geboren te Linkhout op 21/01/1801 en gestorven te Zelem op 11/01/1860, landbouwer en gehuwd met Coletta Vaes, geboren te Schaffen op 04/07/1808 en gestorven te Zelem op 05/12/1880.
Hun dochter Maria Berthilia werd geboren te Zelem op 03/01/1847.
Andere inwonende persoon: Ludovicus Meykens, ongehuwde knecht, 19 jaar oud en afkomstig uit Lummen.
Nr. 4. Joannes Brems, geboren te Zelem op 18/05/1782 en er overleden op 15/07/1850, landbouwer en gehuwd met Catharina Enckels, geboren te Zelem op 17/09/1786 en er gestorven op 22/11/1862.
Hun kinderen waren allen nog ongehuwd: Regina (30 j.), Petrus (28 j.), Ferdinand (23 j.) en Ludovicus (19 j.).
Nr. 5. Henricus Peeraerts, geboren te Zelem 30/11/1796 en er overleden op 14/03/1872, landbouwer en gehuwd met Carolina Cypers, geboren te Linkhout op 30/08/1806 en gestorven te Zelem op 14/03/1874. (*)
Hun kinderen: Maria (2 j.) en Ludovicus (1,5 maand).
Andere inwonende: Elisabeth Peetermans uit Diest, koewachtster, 13 jaar oud. (*)
Nr. 6. Franciscus Clerckx, dagwerker, geboren te Zelem op 06/03/1815 en gehuwd met Carolina Antoneta Vreven, geboren te Lummen op 13/12/1816, huishoudster. (*)
Zij hadden toen 1 dochterje, 2 jaar oud, Melanie geheten.
Nr. 7. Ferdinand Guedens, geboren te Zelem op 20/02/1801, landbouwer en gehuwd met Theresia Cleys, geboren te Linkhout op 29/09/1798.
Zij hadden 8 kinderen (5 jongens en 3 meisjes) tussen 24 en 5 jaar oud.
Nr. 8. Dit huis werd bewoond door Theresia Enckels, geboren te Zelem op 27/04/1783 en er overleden op 21/04/1856, herbergierster en landbouwster, weduwe van Frans Verlinden, overleden te Zelem op 16/04/1836.
Er woonden nog drie ongehuwde kinderen in: Felix (39 j.), Anna Regina (33 j.) en Carolus (30 j.).
Andere inwonende personen:
- Mathieu Enckels, broeder van Theresia, overleden te Zelem op 28/11/1849 in de ouderdom van 69 jaar, particulier zonder beroep;
- Regina Vanluyten, geboren te Zelem, 14 jaar oud.
Theresia Enckels baatte de herberg van haar man, die gelegen was op de Nieuwe Schans en mogelijk ook de naam "De Schans" droeg, verder uit. Naar alle waarschijnlijkheid gaat het hier over dezelfde herberg die voorkomt in de overlevering die verklaart waarom vandaag nog steeds elke dag om 8u 's avonds de klok van de Sint-Pieter-in-de-Bandenkerk van Halen geluid wordt, en waarover we reeds vroeger verhaalden. (*) Drie generaties Verlinden zouden deze herberg uitbaten: Antoon (° ca. 1740 - ♱ 1812), Frans (° 1771 - ♱ 1836) en Carolus (° 1816 - ♱ 1873). (*) Het gebouw waarin deze herberg was ingericht, werd nog maar een 25-tal jaren geleden afgebroken om plaats te maken voor een nieuwe woning (Halensestraat nr. 1).
Op de historische locatie van de Nieuwe Schans (*), waarnaar de naam van de wijk het Schansgehucht verwijst, bevonden zich naast deze herberg nog een aantal andere huizen. Wie hiervan in 1846 precies de bewoners waren, vergt nog nader onderzoek.
Nr. 9. Hier woonde Petrus Enckels maior alias "de oudere" (*), geboren te Zelem op 13/11/1779 als oudere broer van Theresia Enckels en er overleden op 02/02/1848. Hij was landbouwer en gehuwd met Elisabeth Verlinden, geboren te Zelem op 03/02/1780 als jongere zuster van Frans Verlinden en er overleden op 24/06/1864; zij was weduwe van Andreas Vaes (♱ Zelem 30/01/1813).
Er woonden nog twee ongehuwde kinderen in: Livinus Vaes (33 j.) en Theresia Enckels (30 j.)
In de Atlas der Buurtwegen staat Petrus Enckels vermeld als eigenaar van dit huis.
Nr. 10. Dit huis wordt niet vermeld in het bevolkingsregister (was misschien een bouwvallige woning, die niet meer bewoond werd).
Nr. 11. Maria Catharina Poel, stierf te Zelem op 26/10/1850 in de leeftijd van 80 jaar en zou afkomstig zijn uit Lummen. (*) Zij was weduwe van Franciscus Lenaerts (♱ Zelem 20/03/1845).
Nr. 12. Carolus Enckels, geboren te Zelem op 23/10/1817 en gestorven te Halen op 09/05/1888, landbouwer van beroep. Hij was gehuwd met Maria Coleta Timmermans, geboren te Zelem op 29/06/1815 en er overleden op 03/03/1885.
Hun kinderen: Ludovicus (2 j.) en Maria Virginia (1 maand oud).
Andere inwonende persoon: Coleta Jacobs, 17 jaar oud en afkomstig uit Linkhout, koemeid.
Carolus Enckels zou van 1868 tot 1879 burgemeester van Zelem zijn; voordien was hij schepen.
Nr. 13. Constantia Peeraerts, geboren te Linkhout op 11/06/1811 en gestorven te Zelem op 13/01/1870, dagwerkster, weduwe van Joannes Reynders (♱ Zelem 17/10/1846) en opnieuw getrouwd te Zelem op 09/09/1847 met Godfried Gelaes, geboren te Hasselt op 05/11/1799 en overleden te Zelem op 10/08/1885, metselaar en weduwnaar van Joanna Deijks (♱ Zelem 15/09/1846) (zie Schansgehucht nr. 27).
Joannes en Constantia hadden samen 4 dochters tussen 6 maanden en 10 jaar oud, waarvan er twee op jonge leeftijd zouden sterven.
Nr. 14. Joannes Vandepoel, geboren te Lummen op 14/09/1784 en overleden te Zelem op 11/09/1861, timmerman van beroep en gehuwd met Maria Steveneers, afkomstig uit Linkhout en gestorven te Zelem op 11/04/1847 in de leeftijd van 64 jaar.
Hun ongehuwde dochter Regina (23 j.) woonde samen met haar zoon Ludovicus (♱ Zelem 02/03/1847; 4 jaar oud) bij hen in.
Andere inwonende persoon: Franciscus Abrams uit Halen, 23 jaar oud en ongehuwd; hij was timmermansgast.
Nr. 15. Carolus Beken, ° Lummen 02/02/1821, dagwerker, gehuwd met Elisabeth Berben, ° Zelem 18/02/1817, huiswerkster. Elisabeth was een dochter van Balthazar Berben en Maria Beets (zie Schansgehucht nr. 1).
Hun kinderen: Maria Francisca (♱ Zelem 14/12/1847, 8 jaar oud), Coleta (1 jaar en 9 maanden oud) en Petrus Ludovicus (° Zelem 16/05/1849 - ♱ Zelem 07/06/1851).
Zij woonden in de Heidestraet (vermoedelijk de huidige Stationsstraat of Kortestraat maar dan het gedeelte dat onder de wijk het Schansgehucht viel (want er bestond ook nog een aparte wijk met deze naam; zie volgend hoofdstuk).
Nr. 16. Ferdinand Enckels, afkomstig uit Linkhout en gestorven te Zelem op 24/04/1851 in de leeftijd van 43 jaar, landbouwer. Hij was gehuwd met Anna Elisabeth Luts, ° Meldert 14/11/1819.
Zij hadden drie kinderen: Eugenia (6 j.), Petrus Franciscus (3,5 j.) en Vincentius (6 m.).
Nr. 17. Leonardus Daniëls, te Zelem geboren op 05/07/1807 en er overleden op 24/03/1847 in de leeftijd van bijna 40 jaar, landbouwer. Gehuwd met Theresia Drijvers, ° Linkhout 28/04/1808.
Zij hadden vier kinderen, twee jongens en twee meisjes, tussen 3 en 13 jaar oud.
Hun boerderij bevond zich in de Keyerstraet. Is dit de huidige Karestraat? (*)
Nr. 18. Alexander Huyskens, ° Linkhout 28/03/1813, dagwerker, gehuwd met Sophia Cleenders, ° Zelem 27/06/1820, dagwerkster.
Hun kinderen: Livinus (5 j.), Franciscus (2 j.) en Ludovicus (° Zelem 08/02/1847).
Ook hun woning stond in de Keyerstraet.
Nr. 19. Joannes Meybosch, ° Linkhout 20/10/1791 - ♱ Zelem 19/05/1854, dagwerker. Hij was gehuwd met Henrica Moons, ° Zelem 01/08/1795 - ♱ Zelem 12/03/1882. (*)
Zij hadden twee zonen: Augustinus (15 j.) en Ferdinand (4 j.).
Ook hun woning stond in de Keyerstraet.
Nr. 20. Paul Vandepoel, geboren te Zelem op 22/06/1817, timmermansgast, gehuwd met Theresia Sneyers, geboren te Lummen op 19/05/1821, huiswerkster.
Paul was een zoon van Joannes Vandepoel en Maria Steveneers (zie Schansgehucht nr. 14). (*)
Hun kinderen: Philomena (3 j.), Amelia (° Zelem 26/12/1846), Franciscus (° 1849) en Florentina (° 1850).
Nr. 21. Balthazar Theunis, ° Lummen 26/10/1819, schoenmaker, gehuwd met Elisabeth Vandepoel, ° Zelem 14/06/1814 - ♱ Zelem 13/08/1849, huiswerkster. Elisabeth was een zuster van Paul Vandepoel. Balthazar zou in 1851 hertrouwen met Coleta Penné ( wijk Heydestraet nr. 10).
Zij hadden 6 kinderen (allemaal meisjes): Martina (8 j.), Theresia (4 j.), Anna Catharina (3 j.), Carolina (1,5 j.), Antonetta (° 1847) en Amelia (° 1849).
Nr. 22. Op deze boerderij, gelegen in de Heidestraet onder het Schansgehucht en meer precies in de huidige Stationsstraat, woonde tot voor kort Guilielmus (Willem) Brems met zijn vijf kinderen tussen de 18 en 5 jaren oud. Hij werd te Zelem geboren op 08/09/1795 en was er op 10/11/1846 gestorven (een kleine maand vóór het afsluiten van de volkstelling dus). Hij was weduwnaar van Maria Coleta Vaes (♱ Zelem 07/04/1841). Deze hoeve was zijn eigendom. (*)
Na de dood van Willem bleef zijn zuster Elisabeth Brems, ° Zelem 13/11/1776 - ♱ Zelem 22/11/1850, weduwe zonder beroep van Jacobus Brems (♱ Zelem 05/08/1829), haar volle neef, die na de dood van haar man bij haar broer was ingetrokken, alleen met de kinderen achter.
Nr. 23. Hier woonde Henricus Das, ° Molenstede 18/06/1806 - ♱ Zelem 08/06/1869, veldwachter van de gemeente Zelem. (*) Hij was gehuwd met Marie Reine Thérèse Eléonore Billard, een Française die op 04/12/1814 geboren werd in het stadje Ham (gelegen ten zuiden van Saint-Quentin in Picardië, in het departement van de Somme). (*) Zij overleed te Zelem op 15/02/1900 en was huiswerkster, meer bepaald kleermaakster van beroep. (*)
Henricus was dus gehuwd met een Française uit Noord-Frankrijk; zij was in 1846 één van de weinige inwoners van buitenlandse origine in Zelem. (*) Hoe hebben zij mekaar ontmoet? De familieoverlevering is het hierover niet eens. (*) Vermoedelijk is Henricus als jonge man uit de arme Zuiderkempen weggetrokken op zoek naar een beter bestaan in het noorden van Frankrijk. Maar na enige tijd is hij naar zijn geboortestreek teruggekeerd, niet alleen maar samen met zijn toekomstige bruid, met wie hij in 1841 te Schaffen in het huwelijk zou treden. Na zijn benoeming tot veldwachter in 1842 verhuisden zij naar Zelem.
Hun kinderen heetten Anna Bertina (6 j.), Ludovicus (3 j.) en Josephus (♱ 05/03/1847; 1,5 jaar oud). Na 1846 zouden er nog 2 jongens en 2 meisjes volgen.
Dit huis stond eveneens in de Heidestraet, meer bepaald in de huidige Kortestraat, tussen de actuele huisnummers 14 en 18 in. (*)
Nr. 24. Op deze hoeve in de Heidestraet woonden Elisabeth Jans, ° Linkhout 20/08/1768 - ♱ Zelem 10/12/1850, landbouwster en weduwe van Joseph Versteylen (♱ Zelem 03/11/1821), en haar ongehuwde zoon Walterus Versteylen, ° Zelem 16/02/1808, landbouwer.
Andere inwonenden: Franciscus Daniels (16 j.) uit Zelem en Regina Pluymers (15 j.) uit Linkhout, dienstpersoneel.
Huis nr. 25 wordt niet vermeld in het bevolkingsregister.
Nr. 26. Franciscus Beets, ° Zelem 03/09/1785 - ♱ Zelem 26/09/1852, dagwerker, gehuwd met Joanna Massin, 58 jaar oud en afkomstig uit Luik, huiswerkster.
Hun nog inwonende kinderen: Matheus (28 j.), Livinus (25 j.), Ludovicus (24 j.), Coleta (21 j.) en Carolina (16 j.), allen dagwerk(st)ers.
Ook dit huis stond nog in de Heidestraet.
Nr. 27. Godefridus Gelaes, ° Hasselt 05/11/1799 - ♱ Zelem 10/08/1885, metselaar. Hij was weduwnaar van Joanna Deijks (♱ Zelem 15/09/1846) en zou op 09/09/1847 hertrouwen met Constance Pieraerts, weduwe van Joannes Reynders (♱ Zelem 17/10/1846) (zie Schansgehucht nr. 13). (*)
Zijn kinderen uit zijn eerste huwelijk heetten Lambertus (14 j.), Maria Virginia (11 j.), Maria Elisabeth (8 j.) en Godfried (4 j.). En ook zijn tweede vrouw zou hem nog een zoon schenken: Ludovicus (° Zelem 18/08/1848).
Hij woonde met zijn gezin in de Steenbergstraet.
Ook het huis nr. 28 wordt niet vermeld in het bevolkingsregister.
Nr. 29. Joannes Vandebosch, een dagwerker van 43 jaar oud, uit Zelem afkomstig, en zijn vrouw Joanna Bosmans, 53 jaar oud en afkomstig uit Aarschot, dagwerkster (♱ Zelem 12/02/1853). Zij waren kinderloos en zouden in 1848 tijdelijk naar Schaffen verhuizen.
Ook dit huis stond in de Steenbergstraet.
Nr. 30. Henricus Beets, te Zelem geboren op 22/12/1815, dagwerker van beroep, en zijn vrouw Anna Catharina Briers, 37 jaar oud en afkomstig uit Betekom, huiswerkster. Zij hadden samen een zoon Franciscus, die in 1846 1,5 jaar oud was. In 1850 verhuisden zij naar Geel.
En ook dit huis stond in de Steenbergstraet.
Het Schansgehucht telde in totaal 27 woningen en 127 bewoners.